تصور آشپزخانه ایرانی بدون وجود چای تازه دم مشکل است. چای نوشیدنی محبوب و همیشگی ما ایرانی‌هاست که در هر ساعت از روز آن را می‌نوشیم و خستگی‌مان را در می‌کنیم.
پیشترها تصور آشپزخانه بدون سماور هم برای ما ایرانی‌ها دشوار بود اما الان در بیشتر آشپزخانه‌ها اثری از سماورهای زیبا و قدیمی نیست و جای آن را کتری و قوری و چایساز گرفته است. خیلی‌ها معتقدند که چای که با سماور دم نشود چای نیست! چه برسد به این که با چایساز دم کشیده باشد!
این خیلی‌ها همان‌هایی هستند که هنوز هم در آشپزخانه‌هایشان سماورهای قشنگ و بزرگ دارند و چایشان را با قوری‌های گل قرمزی در استکان‌های کمر باریک می‌ریزند و می‌نوشند و حسابی لذت می‌برند!
اگر شما هم مثل این خیلی‌ها هنوز اعتقاد دارید که اصالت چای به سماور آن است یا دلتان هوس چای دم کشیده با سماور کرده است اما سماور ندارید، با ما همراه باشید تا اصول خرید یک سماور خوب را با هم بررسی کنیم.
انواع سماور
تقریبا همه ما سماور گازی و برقی را دیده‌ایم؛ شاید سماور زغالی هم دیده باشیم اما استفاده از سماور زغالی را کمتر کسی از نسل جوان به خاطر دارد، پس سماورهای زغالی را برای تزیین و دکور بگذارید. زیرا سماورهای امروزی یا گازی هستند یا برقی.
سماور زغالی
شاید بتوان گفت که قدیمی‌ترین نوع سماور، سماور زغالی بوده است. سماورهای زغال با سوخت زغال کار می‌کنند و در این سماورها قسمتی برای منبع آب و شیر آب، قسمتی دیگر هم برای ریختن زغال در نظر گرفته شده است. البته الان اکثر مردم از جنبه تزئینی این سماور بیشتر استفاده می‌کنند ولی هنوز هم این‌ها طرفدار دارند.
نحوه کار با این سماور به این صورت است که ابتدا سماور را از پایه آن جدا می‌کنیم. داخل تنور آن زغال می‌ریزیم و سپس سماور را روی پیک نیک قرار می‌دهیم. وقتی زغال‌ها گداخته شد، سماور را مجدداً روی پایه آن قرار می‌دهیم. کمی زغال خام دیگر داخل تنوره ریخته و دودکش سماور را روی بادگیرش می‌گذاریم. در آخر منتظر جوش آمدن آب داخل سماور می‌مانیم. سماورهای زغالی از جنس فلزات با ارزش نقره، مس، برنج و طلا ساخته شده‌اند و به خاطر طعم چایی بسیار عالی و شبیه چای آتشی، خیلی طرفدار دارند. خوبی این سماورها این است که نیاز به برق دارند و چون قابل حمل و نقل هستند و کاربران می‌توانند، هر کجا که بخواهند سماورهای زغالی را همراه خودشان ببرند، به راحتی می‌توان از آن‌ها در همه جا استفاده کرد. در قدیم این سماورها معمولاً از جنس برنج یا مس بودند و امروزه بیشتر از جنس برنج و استیل ساخته می‌شوند. گفته میشود که سماور برنجی علاوه بر زیبایی بیشتر، فواید دیگری هم دارد:
- خاصیت ضد میکروبی و ضد باکتریایی
- از بین بردن بیماری‌های پوستی و گوارشی
- بهبود عملکرد مغز و فرماندهی درست سلول‌های مغز
سماور برقی
سماورهای برقی به جای گاز یا زغال به وسیله یک المنت که زیر آن‌ها قرار دارد آب را گرم میکند. جدیدترین نوع سماور، همین سماورهای برقی‌اند که نسبت به مدل‌های پیشین خطر کمتر و ایمنی بیشتری دارند. همچنین، زمان جوش آمدن آب در این سماورها کوتاه‌تر از مدل‌های گازی و زغالی است. سماورهای برقی باید دائما در برق بمانند تا آب را جوش نگه دارند.
سماور گازی
چون هزینه برق نسبت به گاز بیشتر است، بهتر است از روی سماورهای گازی بیشتر فکر کنید، البته برای بعضی شرکت‌ها و اداره‌ها که گاز ندارند می‌توان از سماورهای برقی استفاده کرد.
موقع خرید سماور گازی توجه داشته باشید که این سماورها به دو نوع ترموکوپلی و غیر ترموکوپلی تقسیم می‌شوند. وظیفه ترموکوپل این است که هنگام قطعی موقت جریان گاز یا خاموش شدن سماور بر اثر وزش باد، جریان گاز را به طور کامل قطع میکند و مانع از پخش گاز در فضا میشود. پس برای اینکه امنیت خودتان را فراهم کنید حتماً سماور گازی ترموکوپلی بخرید.
هر سماوری که می‌خرید حتماً دقت کنید که روی در آن دستگیره چوبی نصب شده باشد، حتماً خودتان هم هنگام برداشتن در سماور بخار فراوان آب را دیده‌اید و گرمای زیاد در سماور را احساس کرده‌اید. سماورهایی که در آن‌ها دستگیره چوبی ندارد، نخرید چون گرمای زیاد حتماً دستتان را می‌سوزاند.
بعضی از سماورها دستگیره دارند اما دستگیره آن‌ها از پلاستیک نسوز است! بهتر است از این سماورها هم نخرید چون پلاستیک دستگیره‌شان چندان هم نسوز نیست! بعد از مدتی می‌سوزد و از بین می‌رود و شما مجبور می‌شوید آن را تعمیر کنید.
چایساز بهتر است یا سماور؟
امروزه پای چایساز هم به آشپزخانه‌ها باز شده است. خیلی‌ها به جای سماور ترجیح می‌دهند از چایساز استفاده کنند. در این قسمت می‌خواهیم این دو وسیله را با هم مقایسه کنیم. شاید در قدم اول فقط قیمت برایتان مهم باشد و بخواهید بر اساس قیمت این دو وسیله را بخرید. هم سماور و هم چایساز در انواع مدل‌ها و قیمت‌ها در بازار موجود هستند. قبل از اینکه بخواهید اقدام به خرید سماور یا چایساز کنید، حتماً باید خواسته‌های خودتان را در نظر بگیرید. هم چای‌سازها و هم سماورها ظرفیت متنوعی دارند و شما بسته به تعداد اعضای خانواده، میزان مصرف چای و تعداد مهمان‌ها می‌توانید از آن‌ها استفاده کنید. اگر در روز به تعداد محدود و کمی چای می‌‌نوشید، چایساز انتخاب به‌صرفه‌تری است. اگر دنبال حجم چایی بیشتر هستید و می‌خواهید برای تعداد زیادی از افراد چای دم کنید، باید بدانید که به‌طور کلی ظرفیت سماور برقی نسبت به کتری چایساز بیشتر است و کلا سماورها در ابعاد بزرگ‌تری با مخازن حجیم‌تر تولید و عرضه می‌شوند. سماور مخصوصاً برای شرکت‌ها و اداره‌ها نیز به‌صرفه‌تر و راحت‌تر است زیرا آب جوش و چای همیشه برای افراد فراهم است.
بسیاری از ما ایرانی‌ها روی طعم و کیفیت چای حساس هستیم. طعم و کیفیت چای هم علاوه بر خود چای، به وسیلهای که چای در آن آماده میشود هم بستگی دارد. چای‌سازها از بدنه‌های مختلفی مانند شیشه، پلاستیک و فلز ساخته شده‌اند و چای زودتر در آن‌ها آماده میشود. این وسیله المنت‌های حرارتی قدرتمندی دارد که می‌تواند در مدت زمان کمتری نسبت به سماور برقی آب را به جوش بیاورد. کیفیت چای در مدل‌های فلزی و شیشهای نسبت به مدل‌های پلاستیکی بالاتر است. ولی سماورها معمولاً بدنه‌های فلزی دارند و در بعضی از مدل‌ها از قوری‌های لعابی استفاده میشود. مدت‌زمان دم کشیدن چای در این قوری‌ها بیشتر است و چای بهتری آماده میشود. با توجه به جنس این دو وسیله، بنابراین می‌توانیم نتیجه بگیریم که کیفیت چای در سماورهای برقی نسبت به چای‌سازها کمی بیشتر است. البته اگر دنبال سرعت است، بهتر است از چایساز استفاده کنید.
یکی از مزایای چای‌سازها تنظیم دما و زمان است. چای‌سازها به خصوص در مدل‌های استنددار و نیز مدل‌های پیشرفته‌تر دارای تایمر هستند و امکان تنظیمات دما و زمان را برای شما فراهم می‌کنند تا به میزان مورد نیاز و در دمای دلخواه چای را دم کنید. سماورها معمولاً از این گزینه‌های پیشرفته‌ای برای تایمر و دما بی‌بهره هستند. نکته مهمی که در انتخاب چایساز و سماور باید توجه کنید، مصرف انرژی است. چایساز برای اینکه چای را حاضر کند، نیازی به روشن ماندن مداوم ندارد و بعد از به جوش آوردن آب کتری خاموش میشود. اما اگر می‌خواهید همیشه چای گرم داشته باشید، باید سماورتان همیشه روشن باشد. علاوه‌براین آب بیشتری در سماور جای می‌گیرد و به خاطر همین هم انرژی زیادی صرف میکند.
سماور وسیلهای است که هر روز بارها و بارها از آن استفاده می‌کنید و دوست دارید تا سال‌ها برایتان کار کند، پس سراغ سماورهای ارزان‌قیمت و تقلبی نروید یا هزینه کنید و یک سماور خوب از یک برند معروف بخرید، یا شیپور را بگردید، در سایت شیپور صفحه سماور صدها مدل سماور در اختیار شماست تا از بین آن‌ها یکی را انتخاب کنید.
سوالات متداول
آیا واقعا طعم چای در چایساز و سماور فرق میکند؟
طعم و کیفیت چای هم علاوه بر خود چای، به وسیلهای که چای در آن آماده میشود هم بستگی دارد. کیفیت چای در ظروف فلزی و شیشهای نسبت به ظروف پلاستیکی بالاتر است و ازین رو طعم چای سماور در جایگاهی بالاتری قرار دارد.
بهترین نوع سماور گازی کدام است؟
موقع خرید سماور گازی توجه داشته باشید که سماور ترموکوپلی بخرید. وظیفه ترموکوپل این است که هنگام قطعی موقت جریان گاز یا خاموش شدن سماور بر اثر وزش باد، جریان گاز را به طور کامل قطع میکند و مانع از پخش گاز در فضا میشود.