فرهنگ ناتورالیسم، هنر ناتورالیسم، پیش‌بینی‌ها علیه مصرف‌گرایی

ناتورالیسم به عنوان یک بنیان فکری، قرار بود فرهنگ و هنر را ارتقا ببخشد، اما ظاهرا پول همه چیز را می‌خورد و به زباله می‌فرستد، حتی دستاوردهای علمی را!

در بخش فرهنگ و هنر شیپور در مورد مصرف‌گرایی صحبت کردیم. اما وقتی از اتفاقات اخیر دنیا حرف می‌زنیم لازم است از ناتورالیسم یا طبیعت گرایی هم مطلع باشیم. ناتورالیسم به عنوان یک فلسفه، ریشه و قدمت چندین و چند هزار ساله دارد. اما به عنوان یک روش و بینش اجتماعی، ارتباط مستقیمی با مصرف گرایی دارد. در حالی که در شیپور و مقالاتش، سعی داریم شما را با تغییر سبک زندگی به شیوه مدرن آشنا کنیم، بد نیست از فرهنگ و هنر ناتورالیسم و پیش‌بینی‌های آن‌ها علیه مصرف گرایی اطلاع پیدا کنید.

فرهنگ ناتورالیسم چیست، هنر ناتورالیسم چگونه است؟

ناتورالیسم از کلمه nature به معنای طبیعت می‌آید. اگر چارلز داروین را بشناسید، با نظریات انتخاب طبیعی او آشنایی دارید. چارلز داروین یکی از سه شخصیت مهم دنیا است. او با ایده ناتورالیسم، زمینه فرهنگ و فلسفه دنیای غرب تا به امروز را رقم زد. از نظر داروین، ما انسان‌ها ادامه حیوانات هستیم و فقط به دلیل امتیازات ژنتیکی در شرایط بحرانی دوام آورده‌ایم. حرف‌های داروین به مزاج هیچ دینی خوش نیامد. اما کاربردی عمل کرد. حرفی که داروین می‌زد، رسما پای فرهنگ دینی و زندگی پس از مرگ را از زندگی آدم‌ها قطع می‌کرد. البته داروین قصدی برای تغییر سیاست‌های دنیا نداشت. حرف‌های او مورد استفاده تفکرات کاپیتالیستی و نظام سرمایه‌داری قرار گرفت. کشف‌های او در قالب هنر، به پیش‌بینی‌هایی علیه مصرف گرایی تبدیل شد.

فرهنگ ناتورالیسم قرن 19، هنر ناتورالیسم قرن بیستم

پیش از ناتورالیسم (طبیعت گرایی) در اواسط قرن نوزده، بنیان‌های فکری اروپا بر اساس باورهای رئالیسم (واقع گرایی) می‌چرخید. یعنی اروپا و البته امریکا که از غیر واقعی جلوه دادن همه چیز خسته شده بودند، سعی داشتند روی زمین خدا راه بروند و فرهنگ و فلسفه ملت را به واقعیت نزدیک کنند. به نظر آن‌ها این همه جلال و جبروت و جنگ، به دلیل دیدگاه غیر واقعی آدم‌ها و هنر غیر واقعی ملت‌ها بود.

همانطور که قبلا هم در مقالات شیپور گفتیم، انقلاب صنعتی در قرن هجدهم میلادی، تغییرات گسترده‌ای در سطح فرهنگ و هنر و دیدگاه مردم ایجاد کرد. حالا دیگر مردم که واقع گرا شده بودند، چون به زندگی بعد از مرگ دینی اعتقادی نداشتند، می‌خواستند دنیا را همه جوره از آن خود کنند. پس مصرف گرایی قبل از ناتورالیسم سفره‌اش را پهن کرده بود. حالا ناتورالیسم وارد شد تا شواهد علمی را هم به فرهنگ مصرف گرایی اضافه کند. اما آثار هنری‌ای که در اواخر قرن نوزده و قرن بیستم میلادی تولید شد، آینده امروز را به وضوح برای مصرف گرایی و ناتورالیسم پیش بینی می‌کردند.

من فرهنگ و هنر ناتورالیسم زولا را متهم می‌کنم!

امیل زولا مهمترین نماینده فرهنگ و هنر ناتورالیسم در قرن نوزده و بیست میلادی است. این چهره فرانسوی، خودش از مبارزان بنام نظام سرمایه‌داری است و نامه سرگشاده‌اش یا عنوان «من متهم می‌کنم» حسابی او را به دردسر انداخت و روانه زندان کرد. اما زولا، به دلیل دیگری هم مشهور است. رمان او بنام ژرمینال، یکی از بهترین آثار فرهنگ و هنر ناتورالیسم است.

زولا، در این رمان، یکی از مهم‌ترین اتفاقات فرهنگی فرانسه، یعنی قیام کارگران معدن را به تصویر کشیده است. در این رمان، به زیبایی نقش مصرف‌گرایی، قدرت سرمایه‌داری، خشونت مردم، و اقدام به وقت احساسی شدن به تصویر کشیده شده است. ضعف‌ها و قدرت‌های ژنتیکی که موجب پیروزی یا شکست افراد می‌شود و از اصول ناتورالیسم است، موجب شکل گیری قیام توسط شخصیت اصلی داستان می‌شود. و در آخر، اصل جبرگرایی در ناتورالیسم، این اثر هنرمندانه را با یک پایان ناراحت‌کننده می‌بندد.

فرهنگ پایانی تلخ برای هنر ناتورالیسم خواهر کری!

یکی دیگر از معروف‌ترین و پرسانسورترین آثار هنر ناتورالیسم، «خواهر کری» به قلم تئودور درایزر است. درایزر در خواهر کری، به زیبایی نشان می‌دهد که فرهنگ نظام سرمایه‌داری چطور با ایجاد یک سراب از یک رویا، مردم، مخصوصا زن‌ها را به مصرف‌گرایی می‌کشاند و در آخر نیز نابودشان می‌کند.

در این رمان، کرولاین که یک دختر روستایی هجده ساله است، با رویای ستاره شدن به شیکاگو می‌رود. در حالی که به نظر می‌رسد کرولاین به خواسته‌هایش در دنیای تئاتر برداوی رسیده است، درایزر نشان می‌دهد که چزور قانون جنگل ناتورالیسم، به راحتی او را از بین می‌برد.

هنر فرهنگی ناتورالیسم، پیش‌بینی علیه مصرف‌گرایی

آثاری همچون آثار زولا و درایزر کم نیستند. جنگل اثر جک لندن، هنوز هم یکی از ماندگار ترین آثار هنر و ادبیات ناتورالیسم است. در حالیکه سال‌ها از شکل گیری ناتورالیسم می‌گذرد، اما هر روز بیشتر مشخص می‌شود که چقدر دیدگاه‌های داروین در پوست و استخوان دنیای ما نفوذ کرده است.

قدرت سرمایه‌داری هر روز بیشتر می‌شود و حالا دیگر زمین بیدار شده است. ناتورالیسم شاید زمانی به ثروتمندان دنیا برای مصرف‌گرایی کمک می‌کرد. اما باید بپذیریم که این روزها حال و روز زمین خوب نیست و در حال پاسخ دادن به این همه ظلم است. هنر و فرهنگ، جلوتر از فلسفه و سیاست ناتورالیسم این پایان را هشدار داده بود.