عموما حضور سه نوع مایع در پیشرانه‌های احتراق داخلی کاملا واجب و ضروری است:
- سوخت مایع
- مایع خنک‌کننده
- مایع روانکار یا همان روغن موتور
هر کدام از این سه نوع مایع وظیفه خاصی در پیشرانه برعهده دارند و نباید تداخلی میان عملکرد آنها رخ بدهد. به عنوان مثال نبایست اجازه داد مایع خنک‌کننده وارد محفظه روغن یا محفظه احتراق سیلندر شود. در این صورت گفته خواهد شد که خودرو شما واشر سرسیلندر سوزانده و در اصطلاح آب روغن قاطی کرده است.
همچنین روغن موتور که وظیفه به حداقل رساندن اصطکاک میان قطعات متحرک پیشرانه را بر دوش می‌کشد، نباید به عنوان سوخت به درون محفظه احتراق سیلندرها راه یابد. اگر چنین رخدادی به وقوع بپیوندد مطمئنا پیشرانه ایراد پیدا می‌کند؛ این نوع ایراد در بین اهل فن به روغن سوزی شهرت داشته و در صورت عدم رفع به موقع می‌تواند علاوه بر خسارات زیست محیطی که به دنبال دارد، آسیب جدی بر موتور خودرو وارد آورد. در ادامه این مطلب «علت روغن سوزی» را شرح داده و شما را با علائم آن آشنا خواهیم کرد؛ در ادامه با شیپور همراه باشید.
علت روغن سوزی چیست؟
همانطور که پیش‌تر نیز اشاره شد اگر به هر طریقی روغن وارد محفظه احتراق سیلندر شود، پیشرانه به روغن سوزی گرفتار خواهد شد. اگر این نفوذ روغن از قسمت سرسیلندر صورت گرفته باشد، احتمالا لاستیک ساق سوپاپ‌ها و یا گیت سوپاپ‌ها دچار نقص شده‌اند و می‌توان بدون نیاز به دستکاری بلوک سیلندر و صرفا از طریق تعمیر سرسیلندر با هزینه کمتر، نسبت به رفع روغن سوزی اقدام نمود.
اما در صورتی که ایراد از طرف رینگ و پیستون‌ها باشد، وقت و صرف هزینه بیشتری برای رفع عیب نیاز خواهد بود. شایان ذکر است که هنگام بالا آمدن پیستون درون محفظه سیلندر، رینگ روغنی به همراه خود روغن را به دیواره سیلندر می‌رساند تا حرکت روان مجموعه پیستون درون سیلندر تضمین گردد؛ حین پایین آمدن پیستون نیز روغن روی دیواره سیلندر توسط دو رینگ تراکم به ویژه رینگ میانی تمیز می‌شود تا اثری از حضور روغن در محفظه احتراق باقی نماند. حال اگر به هر نحوی از جمله آسیب دیدن رینگ‌های تراکم، افزایش قطر سیلندر و دفرمه شدن پیستون، نتوان روغن بر جای مانده را از دیواره سیلندر پاک کرد، طی مرحله انفجار و احتراق، روغن نیز همراه با مخلوط سوخت و هوا شروع به سوختن کرده و بدین ترتیب اتومبیل به نقص روغن سوزی گرفتار می‌گردد.
علائم روغن سوزی چیست؟
1) کاهش سطح روغن پیشرانه
طبق استانداردهای کمپانی‌های تولیدکننده خودرو، همواره بایستی سطح مشخصی از روغن در محفظه نگهدارنده روانکار (کارتر یا کارتل) وجود داشته باشد. بدین منظور معمولا از یک شاخص (گِیج) فلزی که یک انتهای آن به درون محفظه کارتر راه داشته و سر دیگر آن تا بالای موتور امتداد یافته است، برای اندازه‌گیری سطح روغن استفاده می‌شود.
گِیج روغن در قسمت انتهایی خود (بخشی که وارد محفظه کارتل می‌شود) دارای دو نشانگر است که یکی حداکثر و دیگری حداقل میزان روغنی که بایست درون کارتر وجود داشته باشد را به اطلاع شما می‌رساند. اگر پس از چک نمودن سطح روغن در فاصله‌های زمانی مشخص، متوجه شدید که میزان روغن موتور مدام در حال کاهش است بدانید که قطعا یک جای کار ایراد دارد؛ این ایراد می تواند دو منشأ داشته باشد:
- اول از بین رفتن آب‌بندهایی که راه نفوذ روغن به بیرون از پیشرانه را سد می‌کنند و در نتیجه پیشرانه به روغن ریزی دچار شده است.
- در این حالت اگر اطمینان حاصل کردید پیشرانه دچار روغن ریزی یا همان نشت روغن نیست، پس به احتمال قریب به یقین خودروی شما روغن سوزی پیدا کرده است.
2) خروج دود آبی رنگ از اگزوز
مهم‌ترین و ساده‌ترین راه تشخیص روغن سوزی موتور، خروج دود آبی رنگ از قسمت انتهایی اگزوز است. در پیشرانه‌های انژکتوری معمولا نباید شاهد خروج هیچ نوع گاز رنگی قابل رویتی از اگزوز باشیم، در غیر اینصورت پای یک یا چند عیب در میان خواهد بود.
اگر گازهای خروجی از اگزوز سفید رنگ باشند، احتمالا واشر سرسیلندر پیشرانه دچار نقص شده و مایع خنک‌کننده به داخل محفظه احتراق را پیدا کرده است. البته خروج بخار سفید رنگ در روزهای سرد سال نمی‌تواند دلیل محکمی بر سوختن واشر سرسیلندر باشد. اگر گازهای خروجی اگزوز به رنگ سیاه باشند، ایراد در سیستم سوخت‌رسانی، سنسور اکسیژن و به طور کل عدم تنظیم مناسب نسبت سوخت و هوا خواهد بود. در نهایت اگر خروج دود مایل به آبی رنگ را از انتهای اگزوز خودروتان مشاهده کردید، قطع به یقین اتومبیل شما به مشکل روغن‌سوزی گرفتار شده است.
3) سایر راه‌های شناسایی روغن سوزی
به طرق دیگری نیز می‌توان به شناسایی عیب روغن سوزی پرداخت. به عنوان مثال استشمام دائم بوی روغن سوخته در فضای کابین حین رانندگی می‌تواند دلیلی بر روغن سوزی باشد. همچنین اگر هنگام خاموش بودن اتومبیل انگشت خود را به درون لوله اگزوز فرو ببرید، در صورتی که خودروی شما به روغن سوزی دچار باشد دوده‌های نسبتا چرب روی انگشت شما خواهند نشست که می‌توانند گواهی بر روغن سوزی موتور خودرو باشند. همچنین اگر پس از باز کردن شمع‌ها متوجه شدید که انتهای یک یا چند شمع آغشته به روغن شده است، باید بدانید که مدرکی دال بر روغن سوزی موتور خودروتان یافته‌اید.