سال 98، از هر جنبهای سال بسیار عجیبی در بدنه تاریخ ایران و البته جهان بود. در این مقاله نگاهی میاندازیم به مهمترینهای فرهنگ و هنر در سالی که گذشت.
هنر و فرهنگ هم بازتاب دهنده هستند و هم تغییر دهنده. نگاهی به مجموعه اتفاقات مهم فرهنگی، هنری، اجتماعی در یک سال، کمک میکند تا بتوانیم ارزیابی خوبی از دستاوردها و شکستها داشته باشیم. ضمن اینکه برنامه ریزی و پیشبینی خوبی برای سال آینده انجام بدهیم. البته، سال 98 چه در زمینه فرهنگ و هنر و چه هر زمینه دیگری، تمام برنامهریزیها را با شکست مواجه کرد. در چنین شرایطی پیشنهاد شیپور به شما این خواهد بود: نگاهی به فرهنگ، هنر و به طور کلی جهان در سالی که گذشت، به شما کمک میکند ظرفیت پذیرش اتفاقات عجیب را در خودتان بالا ببرید.
مهمترینهای هنر موسیقی در سالی که گذشت
هنر موسیقی در بهار 98 تا آخرین روزهای سال 99 اتفاقات عجیبی را در ایران تجربه کرد. در اردیبهشت، خواننده پاپ محبوب دنیای موسیقی، بهنام صفوی، که چند سالی از سرطان رنج میبرد، دار فانی را وداع گفت. این شاید پیشبینی روزهای سختی بود که موسیقی انتظارش را میکشید. احوال ناخوشایند استاد شجریان، بارها دست شایعهسازان بد خبر را باز گذاشت. کیهان کلهر، در پی واقعه سقوط هواپیمای اوکراینی و اتفاقات خونین سوریه، کنسرتهایش را یکی پس از دیگری کنسل کرد. این لغو کنسرت در موسیقی ایران که طبیعتا چند ماهی را در تعطیلی اجباری تقویمی میگذراند، به کرات تکرار شد تا سرانجام امید شب عیدش، با ظهور کرونا ناامید شود.
دنیای هنر موسیقی هم سال عجیبی با اتفاقات مهمی را تجربه کرد. در سایه حمایت از حقوق زنان در فرهنگ و هنر، تیلور سوئیفت باز هم ماجراساز شد و با لغو حق انحصار آلبومهایش از هر دو رئیسش و انتشار یک موزیک ویدئوی جنجالی به اسم مرد، که تقریبا به جز میکاپ همه کارهای آن را خودش انجام داده بود، حسابی از خجالت همکاری با هر کسی که او را موفق کرده بود درآمد. بیلی آیلیش رکورد دریافت جایزه گرمی را شکاند و بعد از غوغاهای فراوان درمورد شکل لباس پوشیدنش، او هم طرفدارانش را از دیدن بدن سالم زیر لباسش بر صحنه کنسرت محروم نکرد! اما از حاشیه که بگذریم، امسال در موسیقی کارهای شنیدنی زیادی مخصوصا در زمینه تولید متن آهنگ منتشر شد!
مهمترینهای هنر ادبیات در سالی که گذشت
هنر ادبیات در ایران کمرش شکسته، زمینگیر شده و فقط برای نزدیکانش عزیز مانده است. اما بامزگی داستان این بوده که با وجود ورشکستگی نسبی صنعت نشر در سایه تحریمها، سال گذشته کیفیت داستانهای نوشته شده نسبتا تغیر پیدا کرده. اما این آخر سالی، خبر مهمی به نام کرونا، تیر خلاص را به جان خسته ادبیات زد. وضعیت قیمت کتاب در سال 98، به خودی خود باعث خلوت شدن نمایشگاه کتاب شده بود. حالا، با چمبره زدن مار کرونا، خبر به تعویق افتادن نمایشگاه کتاب، و همچنین، تعلیق فروش زمستانه، چیزی از بساط ادبیات باقی نمیماند.
اما هنر در ادبیات جهان، در دست اقتباسهای سینمایی و تلویزیونی، همچنان اوضاع خوبی دارد. مهمترین دستاورد ادبیات در سالی که گذشت شاید این موضوع بود که نوبل امسال را دو نویسنده همزمان از آن خود کردند. پترهانتکه و الگا توکارچوک، هر دو با هم برنده جایزه نوبل ادبیات شدند.
مهمترینهای هنر بازی سازی در سالی که گذشت
مهمترین اتفاق هنر بازیسازی در ایران، شاید ساخت بازی Children of Morta بوده باشد که توانست در سطح هنر و تکنولوژی در دنیا حرفی برای گفتن داشته باشد. تغییر سرپرست بنیاد بازیهای رایانهای و برگزاری جشنوارههای استخواندار بازی برای بخش فرهنگ و هنر ایران بسیار حائز اهمیت بود.
در مورد اهمیت اتفاقات بازی در سطح جهانی، لیست خبرها متعلق به جدیدترین بازی کویجما به نام Death Stranding است که تحول انقلابی عجیبی در سطح دنیا به حساب میآید. کوجیما، هنرمندانه، داستان را بر تکنیک بازی ارجحیت داد و برای اولین بار کاری ارائه داد، که شما به عنوان پلیر، در واقع بازیگری میکنید!
مهمترینهای هنر نمایش در سالی که گذشت
اما امسال برای دنیای هنر سینما و تلویزیون ایران هم سال مهم و عجیبی بود. از ادامه نمایشهای پر هزینه موزیکال مثل مریپاپینز گرفته تا لیست انصرافهای مختلف سینماگران از بخش رقابتی جشنواره فجر( مرتبط با ماجرای سقوط هواپیمای اوکراینی)، همه و همه درد عجیبی بر سر و پیکر هنر سینما و نمایش انداخت. اما اتفاقات خوب و چشمگیری هم در تقویم سینما و نمایش 98 دیده میشود که شاید مهمترین آن، اهدای جایز برلیناله به محمد رسولف برای فیلم «شیطان وجود ندارد» بود. اتفاقی که شادیاش، به دلیل حبس آقای کارگردان با تلخی همراه بود.
اما در مورد فرهنگ و هنر در زمینه فیلم و سریال در جهان، هیچ اتفاقی هم پای ماجرای اسکارهای فیلم انگل نبود. در حالی که تاریخ، تنها یک طبقهبندی به فیلمهای غیرانگلیسیزبان در اسکار اختصاص داده بود، کره جنوبی در مقابل چشمان حیرت زده همه هنرمندان سالن، جایزه بهترین کارگردانی، بهترین فیلم، بهترین فیلمنامه غیر اقتباسی، بهترین فیلم غیر انگلیسی زبان، بهترین تدوین، و بهترین طراحی تولید را از آن خود کرد. هیچ اتفاق دیگری در مقایسه با این واقعیت که در یک ایونت تمام امریکایی، کره جنوبی تمام جوایز مهم را از آن خود کرد، اهمیت ندارد.
هنر مهم در سالی که گذشت
در حالی که سال 98، پر از مهمترین اتفاقات برای فرهنگ و هنر بود، کشور ما فرصتی برای شادی در این اتفاقات نداشت. امیدواریم که سال 99 برای فرهنگ و هنر و جامعه هنر ایران پر از مهمترین لبخندهای تاریخ تا به این جا باشد.