فرهنگ نوروز در کشورهای همسایه

جشن باستانی نوروز که تبدیل به یک اتفاق بین‌المللی شده است، به جز ایران در فرهنگ کشورهای همسایه نیز جای دارد. نوروز، تنها میراث فرهنگی ایران نیست، بلکه در کشورهایی که روزگاری متعلق به خاک ایران بودند، و حتی کشورهایی که هیچ‌گاه در ارتباط مرزی با ایران نبوده‌اند نیز برپا می‌شود. به رسم نوروز، این شما و این هم فرهنگ کشورهای همسایه در بزرگداشت نوروز باستانی.

فرهنگ نوروز در جمهوری آذربایجان

جمهوری آذربایجان تنها کشور غیرفارسی زبان می باشد که دولت آن عید نوروز را عید ملی شناخته است. فرهنگ، سنت ها و آیین های مربوط به مراسم نوروز در این کشور نسبت به کشورهای دیگر همسایه شباهت بیشتری به آداب و رسوم نوروز در ایران را دارد. نوروز بایرام، با سنت چهارشنبه سوری و فرهنگ سمنو پزی به استقبال بهار می‌رود. به علاوه، مراسم «پاپاق آتماق» یا كلاه گردانی از جمله آیین های اجرا شده چه در چهارشنبه سوری و چه در شب عید نوروز است كه بیشتر پسرها در آن شركت دارند.

برگزاری نوروز در تاجیکستان

در آستانه عید نوروز،  شهر دوشنبه  و به خصوص بدخشان تاجیکستان حال و هوای خاصی دارند .  خانه تکانی ، جنب و جوش مردم تاجیک  برای تزئین خیابان ها و منازل برای استقبال از بهار  و برپایی  جشن نوروز ، شنیدنی و دیدنی است. تاجیکان با پایبندی به فرهنگ و سنت‌های اصیل خود نوروز را زیر عناوین ˈعید بهارˈ و ˈجشن کشاورزانˈ زنده نگه داشته‌اند. پنج روز اول بهار هر سال نیز به مناسبت جشن‌های نوروزی در این کشور تعطیل رسمی اعلام شده است.

نوروز در ازبکستان

در این کشور که نوروز با تعطیلات رسمی چهار روزه همراه است، آداب و رسوم این عید با شور و شوق فراروان جشن گرفته می شود. به وقت سال نو، ازبک‌ها مشغول آماده‌سازی خوراک اصلی این مراسم می‌شوند که از جوانه گندم درست می‌شود و همان سمنو است. بر اساس فرهنگ مشترک، تمام محله، عمدتا زنان، دیگی بزرگ آماده می‌کنند، در یک دایره نشسته، شروع می‌کنند به خواندن آوازها و سرودهای محلی و از این مراسم لذت می‌برند. در ایام نوروز، جشنواره‌های محلی که در روستاها برگزار می‌شوند بسیار جالب و دیدنی‌اند؛ از رقابت‌های ورزشی سنتی چون کشتی و مسابقات اسب سواری گرفته تا نمایشگاه‌های محلی که در آن همه چیز از سوغاتی تا غذاهای خوشمزه ملی عرضه می‌شود.

فرهنگ نوروز در افغانستان

از فرهنگ نوروز در افغانستان می‌توان به جشن‌های نوروزی اشاره کرد. مثلاً، جشن گل سرخ که در افغانستان با عنوان میله گل سرخ از آن یاد می‌شود، در ۴۰ روز اول سال و به مناسبت رویش لاله‌های سرخ در مزار شریف و در زیارتگاهی منسوب به امام علی برگزار می‌شود. اهمیت این جشن به ‌اندازه‌ای است که حتی از کشورهای ایران و تاجیکستان و دیگر کشورهای آسیای میانه هم به این شهر می‌روند. همچنین، در افغانستان جشنی به نام جشن دهقان در اولین روز سال برگزار می‌شود. از جمله آیین‌های این جشن فرهنگی این است که کشاورزان به شهرها آمده و تولیدات خود را در استادیوم چمن حضوری در کابل به نمایش می‌گذارند. شاید کمتر از افغانستان و جشن‌های نوروزی آن شنیده باشید اما این کشور یکی از غنی‌ترین کشورهای همسایه در حیطه جشن‌های نوروزی و فرهنگ بزرگداشت آن است. افغان‌ها در نوروز خوراکی‌هایی مثل سبزی‌پلو، کلوچه و هفت‌میوه (نوعی آجیل) مصرف می‌کنند.

جشن نوروز در ترکیه

نوروز در جهان ترک زبان‌ها دارای ارزش فرهنگی مضاعفی است. در روند تاریخی در تركیه از فروپاشی امپراتوری عثمانی تا تاسیس جمهوری تركیه نیز عید نوروز به دلایل سیاسی اهمیت پیشین خود را در جامعه تركیه از دست داد، ولی مردم این كشور به خصوص كردهای ساكن مناطق جنوب شرقی و شرق تركیه با برگزاری مراسم ویژه در عید نوروز به این سُنت دیرینه ادامه دادند. در اوایل دهه 1990 میلادی همزمان با فروپاشی شوروی و تشكیل دولت های ترك زبان در آسیای میانه و قفقاز، تركیه تلاش كرد كه برای ارتباط فرهنگی بیشتر با دولت های یاد شده، توجه بیشتری به عید نوروز از خود نشان دهد. در همین راستا، وزارت آموزش و پرورش تركیه در اواسط ژانویه سال 2005 میلادی طی بخشنامه ای به مراكز آموزشی این كشور، خواهان برگزاری آئین های ویژه عید نوروز به عنوان عید رسمی شد.

نوروز در قرقیزستان

در فرهنگ نوروز قرقیزی، در شب قبل از نوروز، مردم این کشور به نشان فراوانی شیر، برداشت محصولات و باران، تمام ظروف را با شیر، گندم و آب چشمه لبریز می‌کنند. خانواده‌های قرقیزی از نخستین ساعات صبح روز عید نوروز از خانه‌هایشان بیرون می‌آیند و در میدان‌های بزرگ شهر جمع می‌شوند تا این روز را با شکوه هرچه بیشتر پاس بدارند. کمیت و کیفیت برگزاری جشن های نوروزی در شهرها را دولت تدارک می‌بیند و در روستاها نیز بزرگان و ریش سفیدان در برگزاری آن دخالت دارند. در روز نوروز در قرقیزستان مرسوم است که غذاهای معروف قرقیزی مثل ‘بش بارماق’، ‘مانته برسک’ و ‘کاتما’ بپزند و به صورت رایگان بین حاضران در این جشن پخش کنند.

در روز نوروز، مردم قرقیزستان سفره‌ای به نام “هفت کوکوم” را آماده می‌کنند. این سفره شامل هفت آیتم است که هر یک به یکی از عناصر حیاتی مثل آب، آتش، خاک، هوا و… مرتبط است. مردم در این روز همچنین به تزئین خانه‌های خود با گل‌ها و نقش‌های مختلف می‌پردازند. همچنین، در قرقیزستان در روز نوروز، جشن‌های مختلفی نیز برگزار می‌شود. مردم در این روز به پیاده‌روی در پارک‌ها و باغ‌ها می‌روند و در کنار هم به رقص و شادی می‌پردازند. همچنین، در برخی مناطق قرقیزستان، بازی‌های محلی مانند “کوموز” و “توگوز کوروش” نیز برگزار می‌شود.

بررسی فرهنگ عید و عیدی

فرهنگ نوروز در ارمنستان

نوروز در ارمنستان به عنوان یکی از جشن‌های مهم و مورد احترام مردم این کشور جشن گرفته می‌شود. این جشن در ارمنی «نور تارون» نامیده می‌شود که به معنای «نور جدید» است. نوروز در ارمنستان در تاریخ ۲۱ مارس برابر با ۱۱ روز اول بهار آغاز می‌شود و به مدت ۳ روز ادامه دارد. در این جشن، مردم ارمنستان به تزیین خانه‌های خود و پذیرایی از مهمانان می‌پردازند. در روز اول نوروز، مردم ارمنستان به یکدیگر تبریک می‌گویند و در این روز سفره‌ای به نام “سفره هفت‌سین” را آماده می‌کنند. این سفره شامل هفت آیتم است که هر یک به یکی از حروف الفبای ارمنی مرتبط است. این آیتم‌ها شامل سبزیجات، میوه‌های خشک، نان، سیر، ماست، شکر و شراب است.

در روز دوم نوروز در ارمنستان به مراسم پایانی نوروز که به نام «چهارشنبه‌سوری» معروف است، پرداخته می‌شود. در این روز، مردم به همراه خانواده‌شان به پیاده‌روی در کنار رودخانه‌ها و تالاب‌ها می‌روند. همچنین در این روز، مردم سنتی که به «کاکی جابج» معروف است را انجام می‌دهند. در این سنت، دختران و پسران جوان با هم به شکل گردی در دور هم قرار می‌گیرند و به صورت تنوری از کنار هم رد می‌شوند.

علاوه بر سفره هفت‌سین و پیاده‌روی در روز دوم، در روز اول نوروز در ارمنستان نیز سنت‌های خاصی وجود دارد. در این روز، به نام «دیزه باب» که به معنای «پیر مرد زمستان» می‌شود، یک شخص به لباس سفید و سرپوش سفید پوشیده می‌شود و با چوبی به دست به خانه‌های مردم می‌رود و از آن‌ها خواستار میوه، شیرینی و مرغابی می‌شود. مردم این روز را به عنوان شروع بهار و پایان زمستان جشن می‌گیرند.

همچنین در روز سوم نوروز که به نام «نورادار» معروف است، مردم ارمنستان به مراسم ورودی بهار خوش‌آمد می‌گویند. در این روز، مردم به همراه خانواده‌شان به پیاده‌روی در جنگل‌ها و باغ‌ها می‌روند و طعمه‌ای به نام «نورادار» به پرندگان می‌دهند. این طعمه شامل آرد، شیرینی و بادام است و به عنوان نشانه خوش‌آمد به بهار و پایان سرما به پرندگان داده می‌شود.

برپایی نوروز در پاکستان

پاکستانی‌ها در اول فروردین و مصادف با ۲۱ مارس، عید نوروز را جشن می‌گیرند. در مراسم عید نوروز پاکستان مسابقات مختلفی مثل اسب‌دوانی و کُشتی با شروع سال جدید برگزار می‌شود. رسومی مثل بادبادک هوا کردن و قرار دادن حیوانات در معرض دید عموم از دیگر کارهایی است که مردم پاکستان به مناسبت فرارسیدن سال نو و عید نوروز انجام می‌دهند. حتی در برخی از بخش‌های این کشور، زنان هم با شروع عید، تفنگ به دست گرفته و شکار می‌کنند.

برخی از کارهای پاکستانی‌ها شبیه ما ایرانی‌هاست. مثلا مردم در پاکستان با پوشیدن لباس‌های نو و رنگارنگ، هدیه دادن تخم مرغ‌های رنگی به هم، چیدن سفره هفت سین، دید و بازدید دوستان و آشنایان و … عید نوروز را جشن می‌گیرند. یکی از جشن‌های ویژه پاکستانی‌ها در عید نوروز، مراسم «بسنت» است. در این جشن، مردم روی پشت بام‌ها می‌روند و می‌رقصند و شادی می‌کنند. پخش کردن انواع شیرینی و خوراکی هم جزو این مراسم نوروزی در پاکستان محسوب می‌شود.

عید نوروز در عراق

در عراق، نوروز به عنوان جشنی مهم و پرطرفدار، با سنت‌ها و رسوم مختلف جشن گرفته می‌شود. این جشن با نام «نوروز خانی» شناخته می‌شود. در روز نوروز، مردم عراق به تزئین خانه‌های خود و پذیرایی از مهمانان می‌پردازند. همچنین، در برخی مناطق عراق، رقص‌ها و نواختن موسیقی‌های محلی و سنتی همراه با تلویزیون و موسیقی زنده برگزار می‌شود.

علاوه بر این، در برخی مناطق عراق، مراسم دینی و مذهبی نیز در روز نوروز برگزار می‌شود. به عنوان مثال، در شهر کربلای مقدس، که یکی از مراکز مذهبی شیعیان در عراق است، مراسم نماز جماعت و تشریفات مذهبی به مناسبت نوروز برگزار می‌شود. همچنین، در برخی مناطق عراق، مراسم جشنی با حضور صندوق‌داران محلی برگزار می‌شود که در آن‌ها صندوق‌هایی با کادوها و شیرینی‌ها به مردم توزیع می‌شود.

 کلام پایانی

از نظر مجمع عمومی سازمان ملل نوروز در چند کشور جشنی رسمی است و بنابر قطعنامه سال 2010 میلادی بسیاری از کشورها مثل افغانستان، آلبانی، جمهوری آذربایجان، جمهوری سابق یوگسلاوی مقدونیه، هند، ایران، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ترکیه و ترکمنستان نوروز را جشن می‌گیرند و ما در این مطلب سعی کردیم به‌صورت خلاصه جشن نوروز را در کشورهای همسایه‌ی ایران برای شما توصیف کنیم؛ امیدواریم مطلب مفید بوده باشد.

سوالات متداول