فرهنگ عیدی، فرهنگ عید

در حالی که کرونا ترمز دستی سنت‌های عید را کشیده است، بد نیست دلیل این سنت‌های زیبا را از دید کاملا دیگری نگاه کنیم.

سال 99 در حالی آغاز شد که سال 98 را با سختی‌های فزاینده و عجیبی پشت سر گذاشتیم. تقویم خورشیدی، به عنوان اصیل‌ترین و دقیق‌ترین تقویم جهانی، روز اول بهار را برای ما نوروز رقم می‌زند و آن را اعتدال بهاری می‌خواند. انقلاب و اعتدال بهاری، برای عید و داستان‌هایش، همیشه به معنای آرامش نیست. گاهی اتفاقاتی است که با آمدن بهار، همه چیز را برای متعادل شدن آماده می‌کند. این باور ایرانیان باستان بود. باوری که ارتباط بسیار مستقیمی با سنت عید و عیددیدنی و هفتسین و عیدی داشت  و دارد.

بهار آمد، عید رفت!

عید و سنت‌های آن با ما بزرگ شده‌اند! اما افراط در هر چیزی، آن را از ما خواهد گرفت! یکی از باستانی‌ترین و مرموزترین سنت‌های ایرانی، عید نوروز است. تقویم دو هزار ساله ما نشان می‌دهد که ایرانیان به ظهور اورمزد و طلوع روشنایی با شروع بهار اعتقاد داشتند. آن‌ها رسم بازدید از بزرگترها را با بازدید از پادشاهان و بزرگان طایفه شروع می‌کردند. عید، فرصتی برای همنشینی و همفکری با بزرگ‌ترها برای تصمیماتی بود که پس اعتدال بهاری اتفاق می‌افتاد.

اما امسال، بهار عید را از ما ربود. منطبق با داستان‌ها و رمزهای ایرانی، به نظر می‌رسد این نیز در راستای تعادلی باشد که ما دانسته یا ندانسته بر هم زده‌ایم. داشته‌های ارزشمند ما همچون عید نوروز، سال‌ها بود مثل یک اتفاق اجباری گوشه‌ای رسوب می‌کرد. عید، یک اجبار برای تکرار خانه به خانه شدن نیست. عید، یک فرصت در شروع روز نو برای تغییر است. ما، درس را خوب یاد نگرفته‌ایم. زمان امسال در بهار متوقف شده تا بازگردیم و دروس سال‌های گذشته را به درستی مرور کنیم.

عیدی هفت‌ سین یا جنگ اقتصادی؟

عید که می‌آید، جنگ اقتصادی عجیبی بین خانه‌ها به راه میفتد. از عیدی فرزندان گرفته تا مقایسه عیدی فامیل، چند سالی می‌شود که عید به یک بانک مافیایی در بین ما تبدیل شده است. اما، فارغ از حرف‌های خوشایند انرژی خوب از هدیه، عیدی حقیقتا داستان دیگری دارد!

هفتسینی که ما به عنوان یک سفره دکوری برای عید می‌اندازیم، یک پیشینه قوی دارد. در واقع، سنت عیدی دادن از خود هفتسین شروع می‌شده است. هفت نماینده از هفت شغل و پیشه و دیار مختلف نزد پادشاه می‌رفتند تا به نشانه پرباری و برکت، از هفت محصول کشاورزی در سفره هفتسین غنیمت بگیرند. تا دوران ساسانی، اثری از عیدی نقدی در دوران نوروز نبود. بلکه این هفت فرستاده، با هفت هدیه سمبل طبیعت، به دیارشان برای کار برمی‌گشتند.

اما دوران ساسانی، مشکلات اقتصادی گریبانگیر مردم شد. پادشاه که شخص اول مملکت و عیدی دهنده به ماموران امور در روز اول بهار بود، به نشان فرصت اقتصادی، و گسترش فرهنگ کمک نقدی از بالادستان به فرودستان، سکه‌های طلایی به مناسبت عیدی پخش کرد. از آن دوران به بعد، عیدی نقدی از بزرگ‌ترها و متمول‌ها برای فرودستان شکل گرفت.

فرهنگ عید، فرهنگ همدلی

در این مقاله نه چندان بلند از واقعیت سنت‌های عید یک موضوع بسیار زیبا قابل برداشت است. در دورانی که همه ما به عنوان دوران نبوغ و شکوه ایران یاد می‌کنیم، آنچه رواج بسیاری داشته، فرهنگ همدلی و نوع دوستی در روزهای دشوار بوده است. کرونا و هزار و یک اتفاق دیگر، نه تنها نوروز امسال را برای ما کمرنگ کرد، بلکه چند سالی هست حال و هوای عید را از دل و خانه‌های ما ربوده است. دلیل آن خروج از اعتدال بهاری در زمان شدت گرفتن قطب‌هاست. هر چیزی که در این دنیا به انباشتگی برسد، وظیفه طبیعت است که به رسمی آن را به حالت اولیه برگرداند. اگر از خودمان شروع کنیم و از انباشتگی بکاهیم، آنچه به جا خواهد ماند، عیدها و بهارهای پی در پی برای حال و روز خود ما خواهد بود. بهار را جدی بگیریم تا روزمان نو شود.